Khác biệt giữa Net Zero, trung hòa carbon và giảm phát thải carbon

Trong những năm gần đây, “Net Zero”, “trung hòa carbon” và “giảm phát thải carbon” trở thành những chủ đề trọng tâm trong định hướng của doanh nghiệp, tổ chức và các quốc gia. Trước áp lực của biến đổi khí hậu, cùng các yêu cầu mới từ thị trường quốc tế như CBAM của EU hay các tiêu chuẩn ESG toàn cầu, việc hiểu đúng những thuật ngữ này là điều kiện bắt buộc để doanh nghiệp tồn tại và cạnh tranh.

Khái niệm Net Zero 

Net Zero (phát thải ròng bằng 0) là trạng thái mà lượng khí nhà kính phát bị thải vào khí quyển được cân bằng hoàn toàn bằng lượng khí nhà kính được loại bỏ, hấp thụ hoặc bù đắp.

Điều này không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải hoàn toàn không phát thải, dù nếu thực hiện được, đây sẽ là một điều tuyệt vời. Các biện pháp chính để hướng đến Net Zero bao gồm:

• Cắt giảm phát thải nội tại (internal emissions) tối đa có thể.
• Bù đắp phần phát thải còn lại (carbon offset) bằng các giải pháp như:

1. • Trồng rừng, tái tạo rừng
   • Công nghệ thu giữ – lưu trữ carbon (CCUS)
   • Mua tín chỉ carbon

Net Zero được xem là mục tiêu phát triển dài hạn, là đích đến cuối cùng trong các kế hoạch giảm phát thải của doanh nghiệp và quốc gia.

Trung hòa carbon (Carbon Neutral / Carbon Neutrality) là gì?

Trung hòa carbon là trạng thái tổng lượng CO₂ thải ra được bù đắp 100% bằng các hoạt động bù trừ carbon. Nói cách khác, doanh nghiệp có thể tiếp tục phát thải CO₂, nhưng phải mua tín chỉ carbon hoặc đóng góp cho các dự án giảm phát thải ở nơi khác để cân bằng lượng phát thải của mình.

So với Net Zero, trung hòa carbon có những điểm khác biệt rõ rệt:

• Không yêu cầu mức giảm phát thải nội tại cao.
• Doanh nghiệp có thể đạt được trung hòa carbon chỉ thông qua việc mua tín chỉ carbon.
• Đây thường là mục tiêu ngắn hạn, phù hợp khi doanh nghiệp mới bắt đầu hành trình phi carbon hóa, muốn tuân thủ các luật định về giảm phát thải của quốc gia hoặc khách hàng.

Ví dụ: Một công ty tổ chức sự kiện có thể tính toán lượng CO₂ phát sinh từ điện năng, vận chuyển, ăn uống, sau đó mua lượng tín chỉ carbon tương đương để tuyên bố trung hòa carbon.

Giảm phát thải carbon là gì?

Giảm phát thải carbon là tập hợp các hành động và giải pháp nhằm giảm lượng CO₂ và các khí nhà kính khác được phát thải vào môi trường. Đây là bước nền tảng nhất để doanh nghiệp có thể hướng đến cả Net Zero và trung hòa carbon.

Các giải pháp giảm phát thải phổ biến bao gồm:

• Tối ưu hóa hiệu quả năng lượng (đổi sang thiết bị hiệu suất cao, cải tiến quy trình sản xuất)
• Chuyển đổi sang năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió
• Xây dựng mô hình công trình xanh, áp dụng tiêu chuẩn LEED, LOTUS
• Giảm phát thải trong chuỗi cung ứng
• Kiểm kê khí nhà kính theo chuẩn quốc tế (GHG Protocol, ISO 14064)
• Quản lý chất thải, tái chế, tuần hoàn tài nguyên

Giảm phát thải carbon là quá trình liên tục, giúp doanh nghiệp từng bước tiến gần đến mục tiêu Net Zero.

Sự khác nhau giữa Net Zero, trung hòa carbon và giảm phát thải carbon

Tuy cả ba khái niệm trên đều hướng đến sự giảm phát thải carbon ra môi trường, chúng có sự khác biệt nhất định trong phạm vi và mức độ cam kết. Các yếu tố chính của các khái niệm này được tóm tắt như sau:

Nói chung, để thực sự đạt ‘Net Zero’, quốc gia và doanh nghiệp phải có độ cam kết cao, chiến lược dài hơi.

Vì sao doanh nghiệp cần hướng đến Net Zero?

 Tuân thủ quy định pháp lý

Tại COP26, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tuyên bố mục tiêu đạt Net Zero vào năm 2050 của Việt Nam. Để đáp ứng được cam kết này, nước ta đang dần triển khai nhiều chính sách quản lý phát thải khí nhà kính, bao gồm:

• Luật Bảo vệ Môi trường 2020
• Nghị định 06/2022/NĐ-CP quy định chi tiết về Giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và Bảo vệ tầng ô-dôn trong Luật Bảo vệ môi trường.

• Nội dung chính:
  • Kiểm kê Khí nhà kính (GHG): Quy định phương pháp, quy trình thực hiện kiểm kê ở cả cấp quốc gia, cấp lĩnh vực và cấp cơ sở. Văn bản này thiết lập Danh mục các cơ sở phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính và báo cáo định kỳ, gồm gần 2000 doanh nghiệp.
  • Phát triển Thị trường Carbon nội địa: Đề ra lộ trình phát triển thị trường carbon trong nước, bao gồm cơ chế trao đổi và bù trừ tín chỉ carbon.
  • Bảo vệ Tầng Ozone: Quản lý và kiểm soát các chất làm suy giảm tầng ozone và chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát theo Nghị định thư Montreal.
• Nghị định 119/2025/NĐ-CP: Sửa đổi, bổ sung Nghị định 06/2022/NĐ-CP.

 Đáp ứng yêu cầu xuất khẩu

Các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản đã áp dụng yêu cầu về phát thải trong chuỗi cung ứng. CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) đã bắt đầu ảnh hưởng đến ngành thép, xi măng, phân bón, nhôm, điện và sẽ mở rộng sang dệt may, da giày, điện tử.

 Tối ưu chi phí vận hành

Giảm phát thải đồng nghĩa với:

• Giảm chi phí năng lượng
• Nâng cao hiệu quả vận hành
• Giảm chi phí mua tín chỉ carbon trong tương lai

Tăng uy tín thương hiệu và khả năng thu hút đầu tư

Các quỹ đầu tư quốc tế ưu tiên doanh nghiệp có báo cáo ESG, có cam kết Net Zero và minh bạch phát thải.

 Doanh nghiệp bắt đầu hành trình Net Zero như thế nào?

1. Kiểm kê khí nhà kính – Xác định lượng phát thải thực tế theo 3 phạm vi Scope 1, 2, 3.
2. Phân tích các nguồn phát thải lớn trong hoạt động và chuỗi cung ứng.
3. Xây dựng lộ trình giảm phát thải.
4. Triển khai các giải pháp chuyển đổi xanh, giảm phát thải và tiết kiệm tài nguyên.
5. Theo dõi – báo cáo – xác minh định kỳ.
6. Bù đắp carbon cho phần còn lại nếu cần để đạt trung hòa carbon.

 Kết luận

Hiểu rõ Net Zero, trung hòa carbon và giảm phát thải carbon là nền tảng để doanh nghiệp xây dựng chiến lược phát triển bền vững, giảm rủi ro và nâng cao sức cạnh tranh. Trong bối cảnh kinh tế xanh trở thành xu thế toàn cầu, doanh nghiệp Việt Nam càng cần chủ động đánh giá phát thải, lập kế hoạch giảm carbon và chuẩn bị cho các quy định mới về thị trường carbon.