EU giảm 37% lượng phát thải khí nhà kính, nhưng vẫn phải đối mặt với rủi ro về khí hậu và thiên nhiên

Liên minh châu Âu (EU) đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc thực hiện các mục tiêu khí hậu của mình, bao gồm việc giảm hơn một phần ba lượng phát thải khí nhà kính (GHG) kể từ năm 1990 bất chấp tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, theo một báo cáo mới của Cơ quan Môi trường Châu Âu (EEA), EU vẫn tiếp tục đối mặt với những rủi ro ngày càng tăng đối với khả năng cạnh tranh do biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường.

Ấn phẩm mới này là một phần của chuỗi báo cáo định kỳ 5 năm về Tình trạng Môi trường Châu Âu do EEA công bố theo ủy quyền của Ủy ban Châu Âu, nhằm cung cấp một đánh giá tổng quan về môi trường, khí hậu và tính bền vững ở châu Âu.

EU đã thông qua Luật Khí hậu vào năm 2021, đưa mục tiêu đạt trung hòa khí hậu vào năm 2050 thành luật định. Ngoài mục tiêu năm 2050, luật này cũng đặt ra một mục tiêu khí hậu ràng buộc cho EU là giảm ròng lượng phát thải GHG ít nhất 55% vào năm 2030 so với năm 1990. Gần đây hơn, EU đã cam kết đặt ra mục tiêu giảm phát thải GHG mới cho năm 2035 từ 66,25% đến 72,5%, và Ủy ban Châu Âu đã đề xuất một mục tiêu mới, hiện đang được các nhà lập pháp tranh luận, nhằm giảm 90% lượng phát thải vào năm 2040.

Báo cáo mới cho thấy tiến bộ mạnh mẽ trong việc thực hiện mục tiêu khí hậu tạm thời của EU, với lượng phát thải GHG giảm 37% kể từ năm 1990, mặc dù GDP đã tăng 60% trong cùng kỳ. Tốc độ giảm phát thải hàng năm tại EU cũng đã tăng gấp đôi kể từ năm 2005.

Báo cáo chỉ ra rằng những thay đổi đáng kể trong cơ cấu năng lượng ở châu Âu là nguyên nhân chính dẫn đến sự tiến bộ trong việc giảm phát thải của EU. Tỷ trọng các nguồn năng lượng tái tạo đã tăng gấp đôi kể từ năm 2005, và gần một phần tư năng lượng tiêu thụ cuối cùng trong năm 2023 đến từ các nguồn tái tạo. 45% tổng lượng điện sử dụng tại EU hiện được sản xuất từ năng lượng tái tạo, trong khi việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là than đá, đã giảm.

Tuy nhiên, bất chấp những tiến bộ trong quá trình chuyển đổi năng lượng, báo cáo lưu ý rằng khoảng ba phần tư tổng lượng phát thải GHG của EU đến từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch để tạo ra năng lượng. Nhiên liệu hóa thạch vẫn là nguồn năng lượng chủ đạo ở châu Âu, chiếm gần 70% tổng năng lượng khả dụng của EU vào năm 2023. Điều này cho thấy cần phải đầu tư nhiều hơn nữa để đẩy nhanh việc triển khai năng lượng tái tạo, thúc đẩy điện hóa quy mô lớn và chuyển đổi các quy trình công nghiệp sang các loại nhiên liệu sạch hơn để thay thế các vật liệu dựa trên nhiên liệu hóa thạch bằng vật liệu tái tạo.

Báo cáo cũng cho thấy sự tiến bộ không đồng đều giữa các ngành trong việc giảm phát thải GHG. Trong khi lượng phát thải từ cung cấp năng lượng đã giảm 49% kể từ năm 2005 và phát thải từ ngành công nghiệp giảm 36%, thì phát thải từ giao thông vận tải nội địa chỉ giảm 6% và phát thải từ ngành nông nghiệp giảm 7%. Theo báo cáo, dù việc giảm phát thải từ giao thông vận tải nội địa được dự đoán sẽ tăng tốc trong vài năm tới, lượng phát thải từ nông nghiệp dự kiến sẽ gần như không thay đổi cho đến năm 2030.

Mặc dù đã có những tiến bộ trong việc giảm phát thải, báo cáo nhận thấy rằng EU đang phải đối mặt với những rủi ro kinh tế đáng kể và ngày càng tăng từ biến đổi khí hậu. Báo cáo lưu ý rằng các sự kiện liên quan đến thời tiết và khí hậu đã gây ra thiệt hại hơn 738 tỷ Euro từ năm 1980 đến năm 2023, trong đó có hơn 162 tỷ Euro trong ba năm qua. Báo cáo trích dẫn các ước tính rằng các tác động của khí hậu có thể làm giảm 7% GDP của EU vào cuối thế kỷ này, với thiệt hại ước tính là 2,4 nghìn tỷ Euro từ năm 2031 đến 2050 nếu nhiệt độ toàn cầu tăng vượt quá 1,5°C. Báo cáo cũng nhấn mạnh các ngành có nguy cơ cao như nông nghiệp, lâm nghiệp, khai thác mỏ và xây dựng.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng tiến độ đang bị chậm lại ở một số lĩnh vực, bao gồm việc tình trạng đa dạng sinh học ở châu Âu đang suy giảm, với 81% các môi trường sống đang ở trong tình trạng kém hoặc tồi tệ. Báo cáo mô tả triển vọng tương lai gần của đa dạng sinh học là “ảm đạm”, với các mục tiêu trước đây cho các hệ sinh thái không được đáp ứng và áp lực lên các hệ sinh thái vẫn còn cao.

Phó Chủ tịch Điều hành về Chuyển đổi Sạch, Công bằng và Cạnh tranh, bà Teresa Ribera, cho biết:

“Báo cáo này là một lời nhắc nhở rõ ràng rằng châu Âu phải kiên trì và thậm chí đẩy nhanh các tham vọng về khí hậu và môi trường của mình. Các hiện tượng thời tiết cực đoan gần đây cho thấy sự thịnh vượng và an ninh của chúng ta trở nên mong manh như thế nào khi thiên nhiên bị suy thoái và các tác động của khí hậu ngày càng gia tăng. Việc trì hoãn hoặc hoãn lại các mục tiêu khí hậu của chúng ta sẽ chỉ làm tăng chi phí, đào sâu bất bình đẳng và làm suy yếu khả năng phục hồi của chúng ta. Bảo vệ thiên nhiên không phải là một chi phí. Đó là một sự đầu tư vào khả năng cạnh tranh, khả năng phục hồi và phúc lợi của người dân. Bằng cách tăng cường hành động ngay bây giờ, chúng ta có thể xây dựng một châu Âu sạch hơn, công bằng hơn và kiên cường hơn cho các thế hệ tương lai.”