EU ETS, CBAM và Ảnh hưởng tới Hàng Xuất khẩu Việt Nam: Hướng đi nào cho Doanh nghiệp?
Đạo luật Thỏa thuận xanh châu Âu (EU Green Deal) đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là đưa Châu Âu trở thành châu lục đầu tiên đạt được mức trung hòa carbon vào năm 2050. Để hiện thực hóa mục tiêu này, EU đã triển khai nhiều công cụ chính sách, trong đó nổi bật là Hệ thống giao dịch phát thải của Liên minh châu Âu (EU ETS) và Cơ chế điều chỉnh carbon biên giới (CBAM). Hai công cụ này đang có tác động sâu rộng đến các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam.
EU ETS là gì?
EU ETS, viết tắt của EU Emissions Trading System, là một hệ thống thị trường mua bán quyền phát thải khí nhà kính. Đây là công cụ chính sách chủ chốt của EU nhằm giảm lượng khí thải nhà kính một cách hiệu quả về mặt chi phí. Cơ chế hoạt động của EU ETS như sau:
- Thiết lập giới hạn phát thải (cap): EU đặt ra cho các ngành công nghiệp liên quan một giới hạn tổng lượng khí thải được phép thải ra. Giới hạn này sẽ giảm dần theo thời gian, đảm bảo tổng lượng khí thải giảm liên tục.
- Cấp và giao dịch hạn ngạch phát thải (allowance): Các công ty trong các ngành này được phân bổ hoặc mua các hạn ngạch phát thải (EUA – European Union Allowances). Mỗi EUA cho phép phát thải một tấn CO2 tương đương.
- Thị trường mua bán: Các công ty có thể mua bán các EUA này trên thị trường. Nếu một công ty phát thải ít hơn hạn ngạch được cấp, họ có thể bán phần dư thừa để kiếm lợi nhuận. Ngược lại, nếu phát thải nhiều hơn, họ phải mua thêm EUA để bù đắp.
EU ETS hiện áp dụng cho các ngành công nghiệp năng lượng, sản xuất thép, xi măng, lọc dầu, sản xuất hóa chất, gốm sứ và hàng không. Kể từ năm 2027, một hệ thống mới với tên gọi ‘EU ETS 2’ sẽ được đưa vào vận hành song song với hệ thống EU ETS nguyên bản. Khác với phạm vi tập trung vào các tác nhân phát thải lớn trong các ngành công nghiệp sản xuất, hệ thống ETS 2 này nhắm đến giảm khí thải từ việc tiêu thụ nhiên liệu trong các tòa nhà, giao thông và các ngành công nghiệp nhỏ khác chưa được bao phủ bởi ETS nguyên bản.
Đọc thêm: Việt Nam chính thức khởi động chương trình thí điểm hệ thống Giao dịch phát thải (ETS)
CBAM: Bổ trợ cho EU ETS
Cơ chế điều chỉnh carbon biên giới (CBAM), hay còn gọi là Thuế carbon xuyên biên giới, được EU thiết lập nhằm giải quyết vấn đề rò rỉ carbon. Rò rỉ carbon xảy ra khi các doanh nghiệp Châu Âu chuyển cơ sở sản xuất đến các quốc gia có chính sách môi trường lỏng lẻo hơn để tránh chi phí carbon. CBAM sẽ đánh thuế nhập khẩu lên một số mặt hàng dựa trên lượng khí thải carbon phát sinh trong quá trình sản xuất tại nước xuất khẩu.
CBAM sẽ được triển khai theo lộ trình:
- Giai đoạn chuyển tiếp (từ tháng 10/2023): Các nhà nhập khẩu phải báo cáo lượng khí thải carbon có trong các sản phẩm nhập khẩu mà không phải trả phí.
- Giai đoạn đầy đủ (từ năm 2026): Các nhà nhập khẩu sẽ phải trả phí carbon, tương ứng với lượng khí thải của sản phẩm, theo giá carbon của EU ETS.
CBAM sẽ áp dụng cho các mặt hàng nhập khẩu thuộc các ngành: sắt thép, xi măng, phân bón, nhôm, điện và hydro.
Ảnh hưởng tới hàng xuất khẩu từ Việt Nam
Sự kết hợp của EU ETS và CBAM tạo ra những thách thức đáng kể cho các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt trong các ngành chịu tác động trực tiếp.
- Chi phí sản xuất tăng
Các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu các sản phẩm thuộc danh mục CBAM sẽ phải đối mặt với chi phí thuế carbon. Điều này làm giảm lợi thế cạnh tranh về giá so với các sản phẩm sản xuất tại EU, vốn đã phải tuân thủ EU ETS. Để duy trì khả năng cạnh tranh, các doanh nghiệp phải đầu tư vào công nghệ xanh, sử dụng năng lượng tái tạo và cải tiến quy trình sản xuất để giảm phát thải.
- Yêu cầu về báo cáo và minh bạch
Trong giai đoạn chuyển tiếp của CBAM, các nhà nhập khẩu tại EU sẽ yêu cầu doanh nghiệp Việt Nam cung cấp dữ liệu chi tiết về lượng phát thải carbon của từng sản phẩm. Việc này đòi hỏi các doanh nghiệp phải có hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm định (MRV) lượng khí thải chính xác và minh bạch. Đây là một thách thức lớn đối với nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam.
- Thay đổi trong chuỗi cung ứng
Các doanh nghiệp nhập khẩu tại EU có thể sẽ ưu tiên các nhà cung cấp có lượng phát thải carbon thấp để giảm chi phí CBAM. Điều này buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải nhanh chóng thích ứng và xanh hóa chuỗi cung ứng của mình.
Doanh nghiệp Việt Nam cần làm gì để thích ứng?
Để vượt qua các rào cản từ EU ETS và CBAM, các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam cần có những hành động cụ thể:
- Nắm vững quy định: Hiểu rõ về EU ETS, CBAM và các quy định liên quan để chủ động lập kế hoạch ứng phó.
- Đầu tư vào công nghệ xanh: Áp dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo, và cải tiến quy trình sản xuất để giảm lượng khí thải.
- Xây dựng hệ thống MRV: Phát triển hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm định lượng khí thải carbon để cung cấp dữ liệu chính xác theo yêu cầu. Doanh nghiệp có thể tìm đến các giải pháp công nghệ như phần mềm cageCBAM được cung cấp tại Việt Nam bởi CIC.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ: Tận dụng các chương trình hỗ trợ của chính phủ, các tổ chức quốc tế và các hiệp hội ngành hàng để tiếp cận nguồn vốn và kiến thức về sản xuất xanh.
EU ETS và CBAM không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện quy trình sản xuất và hướng tới phát triển bền vững. Việc chuyển đổi xanh không còn là một lựa chọn mà đã trở thành một yêu cầu bắt buộc để duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu sang EU.
Hãy liên hệ Công ty cổ phần Công nghệ và Tư vấn CIC để được tư vấn giải pháp CBAM, giúp doanh nghiệp tự tin tuân thủ quy định và duy trì lợi thế cạnh tranh.
- Công ty cổ phần Công nghệ và Tư vấn CIC
- 37 Lê Đại Hành, Hai Bà Trưng, Hà Nội
- Website: https://www.cic.com.vn/ | https://netzero2050.vn/
- Hotline: 0866.059.659 hoặc 02439741436
- Email: info@cic.com.vn
