Tín chỉ Carbon là gì? Chìa khóa cho mục tiêu Net Zero 2050

Tín chỉ carbon là gì?

Tín chỉ carbon (Carbon Credit) là chứng nhận quyền phát thải khí CO2 hoặc các khí nhà kính khác quy đổi tương đương sang CO2 (CO2tđ hoặc CO2eq). Một tín chỉ carbon tương ứng với một tấn CO2 hoặc lượng khí nhà kính tương đương đã được giảm phát thải, thu hồi hoặc ngăn chặn so với mức tham chiếu.

Mức tham chiếu là gì?

Mức tham chiếu là lượng phát thải khí nhà kính dự kiến xảy ra nếu không có hoạt động giảm phát thải nào được triển khai. Ví dụ, nếu một dự án trồng rừng được triển khai, mức tham chiếu sẽ là lượng khí CO2 dự kiến phát thải nếu khu đất tiếp tục bị chặt phá hoặc sử dụng cho mục đích khác gây phát thải.

Vì sao lại có tín chỉ carbon?

Tín chỉ carbon được bắt nguồn từ Nghị định thư Kyoto năm 1997 và được phát triển thêm qua Hiệp định Paris 2015. Các quốc gia tham gia cam kết giảm phát thải khí nhà kính và được phép trao đổi quyền phát thải carbon thông qua tín chỉ carbon trên thị trường quốc tế.

Thị trường carbon toàn cầu hình thành giúp các công ty, quốc gia phát thải cao hơn mức quy định có thể mua tín chỉ từ các đơn vị có phát thải thấp hoặc hấp thụ carbon tốt hơn để bù trừ phần phát thải dư thừa.

Các loại tín chỉ carbon phổ biến

Tín chỉ carbon được chia thành hai loại chính dựa trên mục đích sử dụng và quy định thị trường:

• Tín chỉ carbon tự nguyện (Voluntary Carbon Credits): Thường được sử dụng bởi các doanh nghiệp hoặc tổ chức để bù đắp lượng khí thải phát sinh tự nguyện, không thuộc các quy định pháp lý bắt buộc. Các tín chỉ này thường được cấp thông qua các tiêu chuẩn độc lập như Gold Standard và Verra (VCS).
• Tín chỉ carbon bắt buộc (Compliance Carbon Credits): Đây là tín chỉ được sử dụng trong thị trường carbon bắt buộc, được các cơ quan quản lý quốc gia hoặc quốc tế cấp phép nhằm giúp doanh nghiệp và các tổ chức tuân thủ các quy định về giảm phát thải khí nhà kính. Điển hình là hệ thống giao dịch hạn ngạch phát thải Liên minh châu Âu (EU ETS).

Cách tính toán tín chỉ carbon

Để tính toán tín chỉ carbon, cần thực hiện các bước cơ bản sau:

1. Xác định phạm vi phát thải:

• Phạm vi 1: Phát thải trực tiếp từ các nguồn sở hữu hoặc kiểm soát, như xe cộ, nhà máy sản xuất.
• Phạm vi 2: Phát thải gián tiếp từ điện, hơi nước, nhiệt và làm lạnh được mua.
• Phạm vi 3: Phát thải gián tiếp khác như vận tải, chuỗi cung ứng, vòng đời sản phẩm.

2. Tính toán dấu chân carbon: Xác định lượng phát thải khí nhà kính theo đơn vị CO₂ tương đương (CO₂e).
3. Thu thập dữ liệu phát thải: Thu thập dữ liệu về tiêu thụ nhiên liệu, sử dụng năng lượng, xử lý nguyên liệu, khoảng cách vận chuyển, và các chỉ số liên quan khác.
4. Sử dụng hệ số phát thải: Nhân dữ liệu hoạt động với hệ số phát thải tương ứng để chuyển đổi lượng phát thải sang CO₂e. Các hệ số phát thải được cung cấp bởi IPCC và các cơ quan môi trường địa phương.

Ví dụ tính toán:

• Dầu diesel: Nếu doanh nghiệp sử dụng 1.000 lít dầu diesel:
  • Lượng phát thải = 1.000 lít × 2,68 kg CO₂e/lít = 2.680 kg CO₂e (hoặc 2,68 tấn CO₂e).
• Khí methane (CH₄): Ví dụ doanh nghiệp phát thải 100 kg khí CH₄:
  • CH₄ có hệ số GWP là 28 (theo IPCC).
  • Lượng phát thải = 100 kg CH₄ × 28 = 2.800 kg CO₂e (hoặc 2,8 tấn CO₂e).

Ý nghĩa của tín chỉ carbon

• Bảo vệ môi trường: Khuyến khích đầu tư vào công nghệ xanh, giảm phát thải khí nhà kính.
• Tăng trưởng kinh tế xanh: Tạo động lực phát triển các ngành như năng lượng tái tạo, bảo tồn rừng.
• Đáp ứng các mục tiêu Net Zero 2050: Hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ các cam kết giảm phát thải, tránh vi phạm các quy định về môi trường.

Cơ chế cấp tín chỉ carbon

Tín chỉ carbon được cấp thông qua ba cơ chế chính:

• Tiêu chuẩn độc lập như Gold Standard và Verra (VCS), đảm bảo dự án giảm phát thải đúng chuẩn quốc tế.
• Cơ chế tín chỉ quốc tế theo Nghị định thư Kyoto và Thỏa thuận Paris, giúp các quốc gia đạt được cam kết quốc tế về giảm phát thải.
• Cơ chế quốc gia, địa phương do các chính phủ thiết lập, phục vụ thị trường nội địa.

Làm gì để được cấp tín chỉ carbon?

Các tổ chức hoặc doanh nghiệp phải phát triển dự án giảm phát thải thuộc các lĩnh vực như rừng, năng lượng tái tạo, công nghiệp, nông nghiệp… và tuân theo quy trình đăng ký, thẩm định và xác minh mức giảm phát thải. Sau khi được cấp, tín chỉ carbon có thể được mua bán trên thị trường carbon quốc tế hoặc nội địa.

Phân biệt tín chỉ carbon và hạn ngạch phát thải

Tín chỉ carbon được cấp cho việc giảm phát thải được chứng nhận, còn hạn ngạch phát thải là lượng phát thải tối đa được cơ quan quản lý nhà nước cấp phép. Hai loại tài sản này được giao dịch trên hai thị trường riêng biệt: thị trường tự nguyện và thị trường bắt buộc.

Thị trường carbon tại Việt Nam

Việt Nam đang xây dựng thị trường carbon với hai giai đoạn, dự kiến vận hành chính thức từ năm 2028. Các ngành lớn như nhiệt điện, xi măng, thép sẽ được tham gia thị trường bắt buộc, trong khi các cá nhân và doanh nghiệp có thể tham gia thị trường tự nguyện.

Hiểu rõ “Tín chỉ carbon là gì?” và nắm bắt cơ hội từ thị trường này chính là chìa khóa để Việt Nam và thế giới tiến gần hơn đến mục tiêu Net Zero 2050. Đây là trách nhiệm chung để bảo vệ hành tinh của chúng ta.

Hãy hành động ngay hôm nay để cùng nhau đạt mục tiêu Net Zero 2050!